Twoje dziecko odczuwa drapanie w gardle, gdy tylko zje trochę orzechów ziemnych? A może ma swędzącą wysypkę po truskawkach? Takie objawy mogą świadczyć o alergii pokarmowej, wywołanej nieprawidłową reakcją układu odpornościowego. Które produkty spożywcze będą wywoływały alergie? Czy możemy w jakiś sposób chronić przed nimi dziecko? No i czym właściwie różni się alergia pokarmowa od nietolerancji?
Czym jest alergia pokarmowa?
Alergia pokarmowa jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na określony składnik diety. Organizm alergika traktuje ten składnik jak wroga, więc próbuje się przed nim bronić, wytwarzając przeciwciała. Alergia pokarmowa może pojawić się w każdym wieku. Co ciekawe, na przestrzeni ostatnich lat podwoiła się częstotliwość występowania alergii pokarmowych wśród dzieci w wieku do 5 lat [1]. Jajka, mleko krowie, orzechy, zboża – składniki diety, na które najczęściej jesteśmy uczuleni W przypadku mleka krowiego głównym alergenem będzie zawarte w nim białko. Jest to alergia, która zwykle mija z wiekiem. Do tego czasu rodzice muszą całkowicie wyeliminować mleko krowie z diety dziecka. Zastąpienie go mlekiem owczym, kozim lub sojowym często nie przynosi poprawy, ponieważ one również mogą wywołać silną reakcję uczuleniową.
Dziecko musi więc otrzymywać wapń z zupełnie innych źródeł. Sporo będzie go np. w mięsie, rybach (głównie szprotkach), warzywach strączkowych (np. fasoli), orzechach i żółtkach jaj. Jeśli chodzi o orzechy, to najsilniej uczulają orzeszki arachidowe (ziemne). Spożyte już nawet w niewielkiej ilości, mogą być przyczyną ciężkiej reakcji alergicznej. Kolejnym składnikiem diety, który może silnie uczulać (zwłaszcza dzieci) jest białko jaja kurzego. Z tą alergią jest o tyle problem, że chory musi zrezygnować nie tylko z jajek, ale też z wielu innych produktów, do których tej jajka zostały dodane – sosów, ciast, makaronów czy pierogów. Wśród owoców najsilniejsze właściwości alergizujące mają cytrusy, w tym pomarańcze i cytryny, oraz truskawki. U dzieci mających uczulenie na owoce cytrusowe mogą wystąpić duszności, obrzęk języka i swędząca wysypka na skórze.
Co ciekawe, nie trzeba zjeść owocu, aby pojawiły się objawy alergii na cytrusy. Wystarczy już sam kontakt z osobą, która obierała taki owoc ze skórki. Sytuacja wygląda zresztą bardzo podobnie, jeśli chodzi o alergię na ryby. Dziecko niekoniecznie musi je spożywać, aby dostać reakcji alergicznej. Czasem wystarczy tylko dotknięcie ryby albo jej powąchanie. Równie silnym alergenem będzie gluten, czyli białko zawarte w takich popularnych zbożach, jak żyto, jęczmień, owies czy pszenica. Uczuleni na gluten mogą być dorośli i dzieci. Jak będzie objawiać się alergia na ten składnik diety? Przede wszystkim wymiotami, biegunką, obecnością zmian skórnych i wodnistym katarem. Alergii na gluten nie należy w żadnym wypadku mylić z celiakią, która nie jest alergią, lecz nietolerancją pokarmową.
Na czym polega różnica? Nietolerancja pokarmowa i alergia na gluten – to dwa zupełnie różne schorzenia Choć alergii pokarmowej i trwałej nietolerancji glutenu mogą towarzyszyć podobne dolegliwości (bóle, brzucha, wzdęcia, biegunki, wymioty, zmiany skórne, bóle głowy), to nie należy ich ze sobą mylić. Zarówno alergia na gluten, jak i celiakia będą miały podłoże autoimmunologiczne, w obu schorzeniach występować będą jednak inne przeciwciała. Ponadto objawy alergii na gluten pojawiają się zwykle od razu po zjedzeniu produktu, który ma go w składzie. Nietolerancja pokarmowa daje o sobie znać dużo później, np. dopiero po 2-3 dniach od momentu zjedzenia zakazanego produktu.
Często nawet nie skojarzymy, że dolegliwości, które się pojawiły są efektem nietolerancji pokarmowej. Jemy więc produkty, których nie tolerujemy, nie wiedząc jak bardzo nam szkodzą. Kolejną różnicą jest fakt, że alergia może z czasem samoistnie ustąpić, natomiast nietolerancja będzie nam towarzyszyć już do końca życia. Do najczęstszych nietolerancji pokarmowych zaliczamy właśnie trwałą nietolerancję glutenu oraz nietolerancję laktozy. W diagnostyce zarówno jednej, jak i drugiej nietolerancji bardzo pomocne są testy genetyczne. W przypadku celiakii ustala się czy chory jest nosicielem układu genów HLA-DQ2,2 i DQ2,5 oraz HLA-DQ2,8. W przypadku nietolerancji laktozy badanym genem jest gen LCT. Badania genetyczne mają dużą przewagę nad testami alergicznymi czy serologicznymi (w kierunku przeciwciał). Przede wszystkim nie dają fałszywych wyników, czego niestety nie można powiedzieć o dwóch pierwszych metodach diagnostycznych.
Jak leczy się alergie pokarmowe?
Leczenie alergii pokarmowej polega na czasowym wyłączeniu z diety pokarmów, wywołujących reakcję alergiczną (np. mleka, ryb, czy orzechów). Eliminując szkodliwy składnik z codziennego jadłospisu należy zastąpić go innym (równoważnym pod względem wartości odżywczych) [2]. Z kolei w przypadku trwałych nietolerancji pokarmowych, takich jak celiakia, szkodliwy składnik trzeba wyłączyć z diety na stałe. Przy dobrze dobranej diecie eliminacyjnej (w czym pomóc może dietetyk), mamy szansę pozbyć się uciążliwych objawów alergii czy nietolerancji u pokarmowej u dziecka. Oczywiście pod warunkiem, że dziecko będzie skrupulatnie się do niej stosować [2].
Źródła: [1] P. Kalinowski, K. Mirosław, Wiedza rodziców na temat alergii pokarmowej występującej u ich dzieci, „Medycyna Ogólna i Nauka o Zdrowiu” 2014, t. 20, nr 1, s. 88. [2] M. Kaczmarski, E. Maciorkowska, J. Jastrzębska, Alergia i nietolerancja pokarmowa u dzieci. Rola diety eliminacyjnej. „Alergia, astma, immunologia”1996, 1, s. 8. Autor: Natalia Jeziorska, testDNA, www.testdna.pl
Zdjęcie: © Nagy-Bagoly Ilona/123rf.com
