Placebo – leczenie siłą woli?

Placebo jest substancją biochemicznie nieczynną, która powoduje poprawę zdrowia pacjenta. Działanie jest zupełnie obojętne, podawane w charakterze terapii, aby organizm sam zmobilizował się do regeneracji. Wszystkie badania wskazują na występowanie takiego zjawiska, nie wiadomo jednak konkretnie, jakie mechanizmy nim rządzą. Na istotę ten kwestii wskazuje fakt, że dziś wszystkie nowe lekarstwa testowane są pod kątem efektu placebo.

Wynalazek współczesnej medycyny?

Ludzie wykorzystują wiarę, talizmany, rytuały i święte przedmiot od wieków. Głęboko wierzono w ich uzdrowicielską moc. Średniowieczni lekarze wyznawali z kolei zasadę, by obecności pacjentów mówić po łacinie, gdyż obco brzmiące nazwy ziół, wywoływały w chorym poczucie bardziej "profesjonalnej" opieki. Szeroko znana jest historia z okresu II wojny światowej. W trudnych czasach konfliktu leki przeciwbólowe były deficytowym środkiem. Rannych przybywało i w końcu chirurg Henry Beecher stanął przed problemem braku morfiny. Podstawiony pod ścianą wstrzyknął ciężko rannemu pacjentowi roztwór soli fizjologicznej, tak jak gdyby podawał morfinę. Co ciekawe, ciało pacjenta zareagowało jak po podaniu leku i operacja została przeprowadzona. Beecher zaczął regularnie praktykować takie rozwiązania, a po skończonej służbie, intensywnie zajął się badaniem zjawiska placebo. 

Przyjmując lekarstwo jesteśmy przekonani o jego działaniu, oczekujemy efektu. W ciągu życia uczymy się, że przyjmując lek przeciwbólowy przynosimy sobie ulgę. Z czasem sama czynność "przyjmowania" uruchamia odpowiednie mechanizmy w naszym mózgu, wydzielają się endorfiny i automatycznie czujemy się lepiej. Działanie placebo nierozerwalnie związane jest ze świadomością, nie występuje np. u pacjentów pod narkozą. Istotą jest psychika osoby przyjmującej "lekarstwo".

Na skuteczność placebo wpływa kolor i cena medykamentów. Głęboko wierzymy to, że im droższy lek tym lepszy. Również od wielkości pigułki zależą efekty, im większa tabletka tym bardziej wierzymy w jej działanie. Czy placebo może wyleczyć nas z choroby? Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie nie istnieje. Podanie placebo prowadzi do polepszeniu stanu zdrowia aż w 50% przypadków. Oczywiście zależy to od osobowości pacjenta, sugestywnej postawy lekarza czy od typu choroby.

Warto zaznaczyć, że do efektu placebo nie jest potrzebne podawanie żadnej substancji, czasami wystarczy wizyta u lekarza. Już Hipokrates odkrył, że najlepszym lekarstwem jest sam lekarz.

Efekt ten ma również swoje ujemne strony, u 10 do 25% pacjentów po zażyciu placebo odczuwało zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (bóle głowy, depresje, uczucie zmęczenia) lub zaburzenia układu pokarmowego.

Efekt nocebo

Odpowiada za powstawanie skutków ubocznych, odwrotny skutek działania placebo. Gdy chory wie o ich istnieniu możliwych powikłań, częściej ich doświadcza. Dokładne studiowanie ulotki może przysporzyć nam problemów i obudzić w nas hipochondryczne zapędy. Jeśli spodziewamy się bólu, to wysoka szansa, że się pojawi. Pamiętajmy, siła autosugestii jest ogromna!

Ilona Kuźniarz

 Å¹ródło: Mutschler E., Geisslinger G., Kroemer H.K., Ruth P., Schaefer-Korting M.: Farmakologia i Toksykologia, MedPharm Polska, Wrocław, 2010