W ostatnim czasie dość głośno mówi się o zbawiennym wpływie witaminy D na nasz organizm, zwłaszcza głośno mówi się o wpływie na efekty przy walce z utratą wagi. Czy Witamina D jest lekarstwem na wszystko? Czy możemy ja przyjmować w każdej ilości?
Witamina D w odpowiednim stężeniu sprawia, że kości są mocne, a zęby zdrowe. Właściwy poziom tej witaminy to również sprawne funkcjonujący układ krążenia, szczupła sylwetka, a także mniejsze ryzyko rozwoju raka. W związku z tym zarówno nadmiar, jak i niedobór witaminy D w organizmie może zaszkodzić.
Prawidłowy poziom witaminy D
95% populacji w Polsce ma niedobór witaminy D. Chcąc się upewnić czy jesteśmy w tych 95% możemy sprawdzić sobie poziom witaminy D we krwi. Oznacza się go laboratoryjnie. Wskaźnikiem jest wartość stężenia 25-hydroksywitaminy D, czyli kalcydiolu w surowicy krwi, który określa się w nanogramach na mililitr lub w nanomolach na litr. Takie badanie wykonuje się na zlecenie lekarza. Chcąc wykonać je na własną rękę, musimy przygotować się na koszt w przedziale około 40-100 zł, w zależności od miejsca wykonania badania.
O niedoborze witaminy D mówimy wtedy, gdy stężenie 25-hydroksywitaminy D we krwi, wynosi poniżej 20 ng/ml (poniżej 50 nmol/l), a optymalne stężenie to 30-50 ng/ml (75–125 nmol/l).
Schorzenia, w których wskazane jest zbadanie poziomu witaminy D
- krzywica, osteomalacja, ból mięśniowo-szkieletowy, skłonność do upadków, osteoporoza pierwotna i wtórna
- zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej, zwiększone stężenie PTH, niedoczynność przytarczyc
- przedłużona glikokortykosteroidoterapia
- leczenie przeciwpadaczkowe, leczenie ketokonazolem, przyjmowanie leków przeciwretrowirusowych (leczenie zakażonych HIV)
- zaburzenia wchłaniania, długotrwałe diety eliminacyjne, w tym dieta związana z leczeniem alergii na białko mleka krowiego, nietolerancja laktozy, całkowite żywienie pozajelitowe, zaburzenia odżywiania
- zespół upośledzonego trawienia i/lub wchłaniania, mukwiscydoza, celiakia, po operacjach bariatrycznych
- przewlekła niewydolność nerek w 3–5 stadium, stan po przeszczepieniu nerki
- przewlekła niewydolność wątroby, cholestaza
- choroby ziarniniakowe (gruźlica, sarkoidoza,
- choroby sercowo-naczyniowe, nadciśnienie
- choroby autoimmunizacyjne
- choroby nowotworowe
- choroby alergiczne (m.in. astma, atopowe zapalenie skóry)
- niektóre infekcje, m.in. wirusowe zapalenie wątroby typu C, nawracające ostre infekcje dróg oddechowych
- otyłość
Skutki nadmiaru witaminy D
Przedawkowanie witaminy D doprowadza do gromadzenia się wapnia w tkankach, m.in. w sercu, a w szczególności w tętnicach i nerkach. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia pracy serca i ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto zwiększa się zapadalność na kamicę pęcherzyka żółciowego oraz nerek. Przedawkowanie witaminy D jest również niebezpieczne dla płodu, gdyż może powodować jego deformacje, a także choroby kości u noworodka.
Jedna z odmian witaminy D jest wytwarzana pod wpływem działania promieni ultrafioletowych. Jednak wbrew obawom hiperwitaminozy nie może spowodować długotrwałe przebywanie na słońcu, gdyż organizm sam reguluje wytwarzanie witaminy D.
Nadmiar witaminy D wytworzonej pod wpływem promieniowania słonecznego jest magazynowany w organizmie w tkance tłuszczowej i uwalniany do krwiobiegu przez około dwa miesiące, co jest szczególnie ważne w okresie zimowym. Nadmiar witamin w organizmie nie może pojawić się, gdy stosujesz racjonalną i zrównoważoną dietę. Natomiast witamina D przyjęta w nadmiarze w preparatach witaminowo – mineralnych jest toksyczna dla organizmu. Nadmiar witaminy D pojawia się, gdy dostarczymy organizmowi cztery razy większą dawkę od zalecanej. Wysokie dawki witaminy D są przyczyną utraty apetytu, nudności oraz zwiększają uczucie pragnienia. Ponadto wywołują zaburzenia pracy mózg u, powodując otępienie i osłabienie. Co więcej, przy wysokich dawkach witaminy D następuje zwiększone wchłanianie wapnia oraz zwiększona resorpcja kości wywołująca hiperkalcemię, która z kolei prowadzi do odkładania się jonów wapnia w wielu organach (serce), a w szczególności w tętnicach i nerkach. Ponadto zwiększa się zapadalność na kamicę pęcherzyka żółciowego oraz nerek. Do innych objawów nadmiaru witaminy D zalicza się wzmożone oddawanie moczu, pocenie się, biegunkę, nudności, osłabienie organizmu, wymioty, świąd skóry, ból głowy i oczu.
Niewiele kobiet zdaje sobie sprawę, że hiperwitaminoza ma bardzo negatywny wpływ na płód i noworodka. Przyszłe matki i osoby karmiące piersią powinny wiedzieć, że nadmiar witaminy D powoduje deformacje płodu i choroby kości u noworodka.
Skutki niedoboru witaminy D
Wykazano, że niedobór witaminy D może być przyczyną rozwoju wielu przewlekłych chorób oraz dolegliwości takich jak:
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- depresja,
- otyłość,
- bóle kości i stawów,
- cukrzyca typu 2,
- nowotwór jelita grubego, trzustki, prostaty, piersi
- niektóre postacie białaczek,
- choroba nadciśnieniowa
- choroby tarczycy
Ponadto u osób, u których występują przewlekłe niedobory witaminy D w organizmie obserwuje się zwiększoną zachorowalność na choroby autoimmunologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów oraz choroba Crohna. Zwiększona ekspozycja na promieniowanie słoneczne może wykazywać działanie prewencyjne zapobiegające rozwojowi tych chorób.
Źródła witaminy D
Głównym źródłem witaminy D jest światło słoneczne – ok. 80 proc. tego związku powstaje w skórze pod wpływem słońca. Niestety położenia geograficzne i klimat Polski sprawiają, że synteza skórna zachodzi jedynie od końca kwietnia do początku września i to tylko w dni słoneczne. Warunkiem koniecznym do wytworzenia się witaminy D w skórze jest przebywanie na słońcu przez co najmniej kwadrans i odsłonięcie min. 20 proc. powierzchni ciała. Warto również wiedzieć, że stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, choć konieczne, osłabia produkcję witaminy D. Jej wytwarzaniu nie sprzyja również wiek (u starszych ludzi proces ten słabnie), a także coraz częściej występujący smog.
Witaminę dostarczamy do organizmu również z pożywieniem (jej najlepsze źródła to m.in. tłuste ryby, żółtka jaj, mleko). Eksperci podkreślają, że odpowiednią dietą można zaspokoić ok. 20 proc. zapotrzebowania na witaminę D. Preferując żywność wysoko przetworzoną jeszcze bardziej zwiększamy ryzyko niedoboru tego związku.
Dbajmy o zrównoważoną dietę bogatą w tłuste ryby oraz dużo spacerujmy aby promienie słońca dały nam dużo zdrowia.
Suplementy zawierające witaminę D przyjmujmy z rozwagą, pamiętając, że nawet najlepsze lekarstwo bywa w nadmiarze trucizną.
Warto wiedzieć jaki jest poziom witaminy D w naszym organizmie – wówczas można prawidłowo ustalić dawkę jaką będziemy przyjmować. Ilość jednostek witaminy D powinna być dopasowywana zawsze indywidualnie. Pod uwagę należy brać również dietę i tryb życia.
Anna Maria Krytka