Miesiączka towarzyszy nam już od nastoletnich lat, więc mogłoby się wydawać, że wiemy o niej wszystko.
Ale czy na pewno tak jest? Czy wiemy który dzień jest pierwszym dniem naszego cyklu? W jakie dni mamy zwiększoną szanse, aby zajść w ciąże? Ile tak naprawdę trwa cykl menstruacyjny? No i co to jest ta owulacja?
Zacznijmy od podstaw…
Cykl menstruacyjny (miesiączkowy, płciowy) to powtarzające się regularnie zmiany zachodzące w organizmie kobiety wywołane działaniem hormonów. Jego celem jest przygotowanie narządów rodnych kobiety do zapłodnienia. Cykl ten nie zawsze musi trwać 28 dni. Przyjmuje się, iż cykl kobiety może trwać od 21 do 32 dni, co jest zupełną normą. Cykl zaczyna się od pierwszego dnia krwawienia i trwa aż do ostatniego dnia przed następnym krwawieniem.
Zmiany zachodzące w układzie płciowym podczas cyklu pozwalają na dojrzewanie komórki jajowej, jajeczkowanie oraz przygotowanie błony śluzowej macicy na przyjęcie zapłodnionego jajeczka. W sytuacji, gdy jajeczko nie jest zapłodnione, śluzówka macicy łuszczy się i zanika, czego objawem jest krwawienia.
Cykl miesiączkowy dzieli się na 4 etapy: menstruacja, faza folikularna, owulacja, faza lutealna.
I. Menstruacja
Pierwsza faza cyklu, która jest następstwem złuszczania się nabrzmiałej i rozrośniętej w fazie lutealnej błony śluzowej macicy, czyli endometrium. Podczas menstruacji płyn wydostający się z pochwy zawiera dużą ilość krwi oraz tkanki błony śluzowej. W tej fazie kobieta traci ok. 35 ml krwi, jednak za normę uważa się utratę do 80 ml. Menstruacja może trwać od 2 do 7 dni. Najczęściej w tej fazie towarzyszą nam bóle podbrzusza, pleców, ud i piersi. Stajemy się także bardziej drażliwe i mamy huśtawki nastrojów.
II. Faza folikularna
W tej fazie nabłonek śluzowy macicy intensywnie narasta, zwiększa się poziom hormonu FSH oraz estrogenu. Wpływa to na jajniki, pobudzając pęcherzyki jajowe (Graafa) do dojrzewania. Po kilku dniach jeden z pęcherzyków zaczyna dominować i rozwija się dalej, a reszta z nich przestaje. Dojrzały pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia komórkę jajową, co nazywamy owulacją. Proces ten zachodzi w jajniku.
Dojrzewający pęcherzyk wydziela coraz większe ilości estradiolu i estrogenu, które pobudzają komórki macicy do namnażania i wzrostu. Mają też wpływ na produkcję charakterystycznego śluzu w szyjce macicy.
III. Owulacja (jajeczkowanie)
Uwolniona, niedojrzała jeszcze komórka jajkowa z jajnika przedostaje się do jajowodu, gdzie dojrzewa i przekształca się w dojrzałą komórkę jajową. Kiedy po około jednym dniu przebywania w jajowodzie nie zostanie zapłodniona, jajeczko obumiera. Natomiast gdy w jajowodzie znajdują się także plemniki, może dojść do zapłodnienia i tym samym powstania zygoty.
Niedojrzała komórka jajowa, zwana oocytem uwalnia się raz z prawego, raz z lewego jajnika. Na ogół w każdym cyklu uwalniana jest tylko jedna komórka jajowa z jednego jajnika. W sytuacji, gdy oba jajniki uwolnią komórkę i dojdzie do ich zapłodnienia, rozwiną się dwa osobne zarodki i urodzą bliźnięta dwujajowe.
W czasie owulacji kobietom może towarzyszyć także ból owulacyjny, w niewielu przypadkach może dojść do krwawienia z dróg rodnych, tak zwane krwawienia międzymiesiączkowe. Dochodzi też do nagłego wzrostu temperatury ciała, nawet o 0,5 stopnia.
IV. Faza lutealna
Pozostałości po pęcherzyku Graafa przekształcają się ciałko żółte pod wpływem hormonów FSH i LH. Ciałko to wydziela estrogeny i duże ilości progesteronu. Progesteron jest żeńskim hormonem płciowym, który odgrywa kluczową rolę w przygotowaniu błony śluzowej macicy do przyjęcia zarodka oraz jest niezbędny do utrzymania ciąży.
Hormony produkowane przez ciałko żółte powodują zanik FSH i LH przez przysadkę mózgową. Jeśli komórka nie zostanie zapłodniona, obniżanie hormonu LH powoduje stopniowe zanikanie ciałka żółtego tym samym obniżanie poziomu produkowanych przez to ciałko hormonów, głównie progesteronu. Spadek progesteronu około 28 dnia cyklu powoduje złuszczanie się niepotrzebnej już błony śluzowej macicy, czego wynikiem jest menstruacja.
W przypadku gdy komórka zostanie zapłodniona, powstała zygota produkuje hormon hCG, który podobnie do LH podtrzymuje życie ciałka żółtego. W takiej sytuacji poziom progesteronu nie obniża się, więc nie dochodzi do krwawienia miesiączkowego i ciąża może zostać utrzymana.
Na przykładnie 28-dniowego cyklu, menstruacja trwa średnio 4 dni, faza folikularna około 9 dni, owulacja – jeden dzień, a faza lutealna 14 dni.
Dni płodne trwają zwykle 8-10 dni. Jest to 5 dni przed owulacją (ze względu na żywotność plemników) i 3-4 dni po owulacji (ze względu na żywotność jajeczka). Jest to okres, w którym kobieta może zajść w ciążę. Podczas menstruacji i trzy pierwsze dni fazy folikularnej istnieje małe prawdopodobieństwo do zajścia w ciążę, jest to tak zwana płodność względna.